અક્ષરધામ મંદિર વિશેની જાણવા જેવી વાતો, કોના દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું આ મંદિર?

હિંદુ ધર્મમાં ભગવાનની ભક્તિ અને આધ્યાત્મિકતાનું અનેરું મહત્વ છે. ગુજરાતના ગાંધીનગરમાં આવેલું અક્ષરધામ મંદિર પોતાની ભવ્ય સ્થાપત્યકળા, આધ્યાત્મિક મહત્વ અને સાંસ્કૃતિક વૈભવ માટે પ્રસિદ્ધ છે, જે દેશ-વિદેશથી લાખો ભક્તો અને પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે. તો ચાલો જાણીએ ગાંધીનગર અક્ષરધામ મંદિર વિશે કેટલીક રસપ્રદ અને જાણવા જેવી વાતો.

અક્ષરધામ મંદિરનો ઇતિહાસ

ગાંધીનગરનું અક્ષરધામ મંદિર બોચાસનવાસી શ્રી અક્ષર પુરુષોત્તમ સ્વામિનારાયણ સંસ્થા (BAPS) દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું છે અને તે ભગવાન સ્વામિનારાયણ (1781-1830) ને સમર્પિત છે. "અક્ષરધામ" નો અર્થ થાય છે ભગવાનનું શાશ્વત ધામ, જ્યાં મોક્ષ પ્રાપ્ત કરનાર આત્માઓ વાસ કરે છે એવું BAPS ના અનુયાયીઓ માને છે. આ મંદિરની કલ્પના યોગીજી મહારાજે 1968માં કરી હતી, અને તેમના અનુગામી પ્રમુખ સ્વામી મહારાજે તેને સાકાર કર્યું. મંદિરનું નિર્માણ 13 વર્ષમાં પૂર્ણ થયું, જેની શરૂઆત 14 ડિસેમ્બર 1979ના રોજ થઈ અને 30 ઓક્ટોબર 1992ના રોજ તે ખુલ્લું મૂકાયું. આ મંદિર યોગીજી મહારાજની જન્મશતાબ્દી નિમિત્તે બનાવવામાં આવ્યું હતું.

સ્થાપત્ય અને રચના

ગાંધીનગરનું અક્ષરધામ 23 એકરમાં ફેલાયેલું છે અને તેનું નિર્માણ રાજસ્થાનના 6000 મેટ્રિક ટન ગુલાબી રેતીના પથ્થરથી કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં લોખંડ કે સ્ટીલનો ઉપયોગ નથી થયો. આ મંદિર વાસ્તુશાસ્ત્ર અને સ્થાપત્ય શાસ્ત્રના સિદ્ધાંતોને અનુસરીને બનાવવામાં આવ્યું છે.

• મંદિરનું કદ: તેની ઊંચાઈ 108 ફૂટ, લંબાઈ 240 ફૂટ અને પહોળાઈ 131 ફૂટ છે.
• વિશેષતાઓ: મંદિરમાં 97 કોતરણીવાળા સ્તંભો, 17 ગુંબજ, 8 ઝરોખા, 220 પથ્થરના બીમ અને 264 કોતરેલી આકૃતિઓ છે.
• મુખ્ય મૂર્તિ: મંદિરના ગર્ભગૃહમાં ભગવાન સ્વામિનારાયણની 7 ફૂટ ઊંચી સોનાથી મઢેલી મૂર્તિ છે, જે અભય મુદ્રામાં બિરાજે છે.
• નિર્માણ પ્રક્રિયા: મંદિરનું નિર્માણ 7 વર્ષમાં પૂર્ણ થયું, જેમાં 9000થી વધુ સ્વયંસેવકો અને 7000 કારીગરોએ ભાગ લીધો. પથ્થરોને ચીલવવા, ડિઝાઇન કોતરવા અને પોલિશ કરવાની પ્રક્રિયા હાથથી કરવામાં આવી હતી.

મંદિરની વિશેષતાઓ

• સહજાનંદ વન: આ 15 એકરમાં ફેલાયેલો બગીચો છે, જેમાં ફુવારા, ધોધ, 18,000 ચોરસ ફૂટની પ્લાન્ટ નર્સરી અને 6 "વિઝડમ સ્પોટ્સ" છે. આ સ્પોટ્સમાં સ્વામિનારાયણની મૂર્તિ, વિષ્ણુ-લક્ષ્મીની પ્રતિમા, સૂર્ય રથ, અને સમુદ્ર મંથન જેવી ઘટનાઓની આકૃતિઓ છે.
• સત્-ચિત્-આનંદ વોટર શો: સાંજે યોજાતો આ 45 મિનિટનો શો કઠોપનિષદની નચિકેતાની કથા દર્શાવે છે, જેમાં ફાયર, લેસર, ફુવારા અને સંગીતનો ઉપયોગ થાય છે. આ શો 3 એપ્રિલ 2010ના રોજ શરૂ થયો.
• પ્રદર્શનો:
  1. સહજાનંદ દર્શન: સ્વામિનારાયણનું જીવન, અહિંસા, કુટુંબ એકતા જેવા મૂલ્યો 3D ડાયોરામા અને વીડિયો શો દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે.
  2. નીલકંઠ દર્શન: સ્વામિનારાયણના બાળપણની યાત્રા દર્શાવતો મલ્ટીમીડિયા શો.
  3. નિત્યાનંદ હોલ: ઉપનિષદ, રામાયણ અને મહાભારતના મૂલ્યોને પ્રદર્શિત કરે છે.
• પરિક્રમા: મંદિરને ઘેરતા 365 લાલ પથ્થરના સ્તંભો છે, જે ફૂલોની માળાની જેમ શોભે છે.
• અક્ષરધામ સેન્ટર ફોર એપ્લાઇડ રિસર્ચ ઇન સોશિયલ હાર્મની (AARSH): આ સંશોધન કેન્દ્રમાં પુસ્તકાલય અને અભ્યાસ સ્થળો છે, જે નોંધાયેલા વિદ્વાનો માટે ખુલ્લું છે.

જાણવા જેવી રસપ્રદ વાતો

• 2002નો હુમલો: 24 સપ્ટેમ્બર 2002ના રોજ બે સશસ્ત્ર આતંકવાદીઓએ અક્ષરધામ પર હુમલો કર્યો, જેમાં 33 લોકો મૃત્યુ પામ્યા અને 70 ઘાયલ થયા. નેશનલ સિક્યોરિટી ગાર્ડે આતંકવાદીઓને ઠાર કર્યા. પ્રમુખ સ્વામી મહારાજે 29 સપ્ટેમ્બરે શાંતિ માટે પ્રાર્થના સભા યોજી, જેમાં 30,000 લોકો જોડાયા. આ ઘટના બાદ મંદિર 14 દિવસમાં ફરી ખુલ્લું મૂકાયું. આ શાંતિપૂર્ણ પ્રતિસાદને "અક્ષરધામ રિસ્પોન્સ" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
• ઉજવણીઓ: મંદિરમાં દિવાળી, જન્માષ્ટમી અને અન્નકૂટ જેવા તહેવારો ધામધૂમથી ઉજવાય છે. દિવાળી દરમિયાન 10,000 દીવડાઓથી મંદિર શણગારવામાં આવે છે.
• પર્યાવરણ સંરક્ષણ: મંદિર સમુદાય કાર્યક્રમો દ્વારા પર્યાવરણ સંરક્ષણને પ્રોત્સાહન આપે છે અને ટકાઉ પહેલને અમલમાં મૂકે છે.

અન્ય મહત્વની બાબતો

• ખુલવાનો સમય: મંદિર સોમવાર સિવાય દરરોજ સવારે 9:30 થી સાંજે 7:30 સુધી ખુલ્લું રહે છે. આરતી સવારે 10:00 અને સાંજે 6:00 વાગે થાય છે.
• પ્રવેશ: મંદિરમાં પ્રવેશ મફત છે, પરંતુ પ્રદર્શનો અને વોટર શો માટે ટિકિટ જરૂરી છે.
• નિયમો: મોબાઈલ, કેમેરા, બેગ અને ખાદ્યપદાર્થો અંદર લઈ જવા પર પ્રતિબંધ છે; તેને ક્લોકરૂમમાં જમા કરાવવું પડે છે. ખભા અને ઘૂંટણ ઢાંકતા સન્માનજનક વસ્ત્રો પહેરવા ફરજિયાત છે.
• કેવી રીતે પહોંચવું: મંદિર ગાંધીનગર રેલ્વે સ્ટેશનથી 2 કિમી અને અમદાવાદથી 30 કિમી દૂર છે. ગુજરાત રાજ્ય પરિવહન બસો અને CNG ઓટો રિક્ષા સરળતાથી ઉપલબ્ધ છે.
• શ્રેષ્ઠ સમય: ઓક્ટોબરથી માર્ચ દરમિયાન મુલાકાત લેવી શ્રેષ્ઠ છે, જ્યારે હવામાન અનુકૂળ હોય છે.

ગાંધીનગરનું અક્ષરધામ મંદિર એ ભારતીય સંસ્કૃતિ, સ્થાપત્ય અને આધ્યાત્મિકતાનું એક અદભૂત પ્રતીક છે. તેની ભવ્ય રચના, પ્રદર્શનો, બગીચાઓ અને વોટર શો દરેક મુલાકાતીને એક અનન્ય અનુભવ આપે છે. આ મંદિર શાંતિ, ભક્તિ અને સેવાનો સંદેશ આપે છે, જે દરેક વ્યક્તિને પોતાની અંદરની દિવ્યતા જાગૃત કરવા પ્રેરે છે.