Guru Purnima : જાણો ગૂરૂ પૂર્ણિમા કેમ ઉજવવામાં આવે છે અને તેનું શું મહત્વ છે?

ગુરુ પૂર્ણિમા એ હિન્દુ, જૈન અને બૌદ્ધ ધર્મમાં એક મહત્વનો પવિત્ર તહેવાર (Holy Festival) છે, જે ગુરુ અને શિષ્યના સંબંધને શ્રદ્ધા અને આદર સમર્પિત છે. આ તહેવાર આષાઢ માસની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે, જે સામાન્ય રીતે જુલાઈ કે ઓગસ્ટમાં આવે છે. 2025માં ગુરુ પૂર્ણિમા (Guru Purnima 2025) 10 જુલાઈના રોજ આવે છે. ત્યારે ચાલો આજે જાણીએ કે કેમ આ દિવસ ઉજવવામા આવે છે અને તેના પાછળનું મહત્ત્વ શું છે.

ગુરુ પૂર્ણિમા શા માટે ઉજવાય છે?

ગુરુ પૂર્ણિમા ગુરુ પ્રત્યે શ્રદ્ધા અને કૃતજ્ઞતા (Gratitude) અર્પણ કરવા માટે ઉજવાય છે, કારણ કે ભારતીય સંસ્કૃતિમાં ગુરુને ઈશ્વરની સમકક્ષ ગણવામાં આવે છે. ગુરુ જ્ઞાનનો પ્રકાશ (Light of Knowledge) છે, જે અજ્ઞાનના અંધકારને દૂર કરે છે. આ દિવસનું પૌરાણિક અને ઐતિહાસિક મહત્ત્વ નીચે મુજબ છે:

1. વેદ વ્યાસનો જન્મદિવસ

ગુરુ પૂર્ણિમાને "વ્યાસ પૂર્ણિમા" (Vyasa Purnima) પણ કહેવાય છે, કારણ કે આ દિવસે મહર્ષિ વેદ વ્યાસ (Maharshi Veda Vyasa), જેમણે વેદો, મहાભારત (Mahabharata) અને પુરાણોનું સંકલન કર્યું, તેમનો જન્મ થયો હતો. તેઓ ગુરુ પરંપરાના પ્રણેતા ગણાય છે.

2. શિવનું આદિ ગુરુ તરીકે પ્રગટ થવું

પૌરાણિક કથા મુજબ, આ દિવસે ભગવાન શિવ (Lord Shiva) એ સપ્તઋષિઓને યોગ અને આધ્યાત્મિક જ્ઞાન (Spiritual Knowledge) નું શિક્ષણ આપ્યું, જેના કારણે તેઓ આદિ ગુરુ (Adi Guru) તરીકે ઓળખાય છે.

3. બૌદ્ધ ધર્મમાં મહત્ત્વ

બૌદ્ધ ધર્મમાં આ દિવસે ભગવાન બુદ્ધ (Lord Buddha) એ સારનાથમાં પોતાના પાંચ શિષ્યોને પ્રથમ ઉપદેશ (First Sermon) આપ્યો, જેને "ધર્મ ચક્ર પ્રવર્તન" (Dharmachakra Pravartan) કહેવાય છે.

ગુરુ પૂર્ણિમા કેવી રીતે ઉજવાય છે? ગુરુ પૂર્ણિમા ભારતભરમાં શ્રદ્ધા અને ઉત્સાહ સાથે ઉજવાય છે. જેમાં નીચે મુજબ વિવિધ રીતે ઉજવણી કરવામાં આવત હોય છે. 1. ગુરુ પૂજા શિષ્યો પોતાના ગુરુની પૂજા કરે છે, જેમાં ગુરુના ચરણોમાં ફૂલ, ફળ અને ભેટ અર્પણ કરવામાં આવે છે. ગુરુ ગીતાનો પાઠ કરવામાં આવે છે. 2. આશ્રમ અને મંદિરોમાં સમારંભ આશ્રમો (Ashrams) અને મંદિરોમાં વિશેષ પૂજા (Puja), હવન અને ભજનનું આયોજન થાય છે. શિષ્યો ગુરુના ઉપદેશો સાંભળે છે અને આધ્યાત્મિક ચર્ચામાં ભાગ લે છે. 3. ગુરુ દક્ષિણા શિષ્યો ગુરુને દક્ષિણા આપે છે, જે નાણાં, વસ્ત્રો કે સેવાના રૂપમાં હોઈ શકે છે, જે ગુરુ પ્રત્યેની ભક્તિ (Devotion) નું પ્રતીક છે.

ગુરુ પૂર્ણિમાનું મહત્ત્વ

ગુરુ પૂર્ણિમાનું મહત્ત્વ આધ્યાત્મિક, સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક દૃષ્ટિએ ઊંડું છે:

1. જ્ઞાનનું પ્રતીક ગુરુ જ્ઞાનનો સ્ત્રોત છે, જે અજ્ઞાનને દૂર કરીને જીવનનો સાચો માર્ગ બતાવે છે. ગુરુ પૂર્ણિમા જ્ઞાનની શોધ (Quest for Knowledge) ને સમર્પિત દિવસ છે. 2. ગુરુ-શિષ્ય પરંપરા ભારતીય સંસ્કૃતિમાં ગુરુ-શિષ્ય (Guru-Shishya) સંબંધ પવિત્ર ગણાય છે. આ દિવસે શિષ્યો પોતાના ગુરુ પ્રત્યે શ્રદ્ધા અને ભક્તિ (Devotion) વ્યક્ત કરે છે. 3. આધ્યાત્મિક જાગૃતિ ગુરુ પૂર્ણિમા આધ્યાત્મિક જાગૃતિ (Spiritual Awakening) નો દિવસ છે, જે શિષ્યોને આંતરિક શાંતિ અને મોક્ષના માર્ગે લઈ જાય છે. 4. સામાજિક એકતા આ તહેવાર લોકોને એકબીજા પ્રત્યે આદર અને સેવાની ભાવના શીખવે છે, જે સમાજમાં એકતા અને સદ્ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપે છે.