Ramanathaswamy Temple : ભગવાન શિવના આ મંદિરમાં દુનિયાની સૌથી લાંબી કોરિડોર તથા 22 પવિત્ર કુવાઓ આવેલા છે

રામનાથસ્વામી મંદિર (Ramanathaswamy Temple), તમિલનાડુના રામેશ્વરમ (Rameswaram) ટાપુ પર આવેલું, ભગવાન શિવને સમર્પિત એક પવિત્ર તીર્થસ્થાન છે. આ મંદિર ચાર ધામ અને 12 જ્યોતિર્લિંગમાંથી એક છે, આ મંદિર દુનિયાની સૌથી લાંબી કોરિડોર (Longest Corridor) અને 22 પવિત્ર કૂવાઓ માટે પણ પ્રખ્યાત છે. ભગવાન શ્રીરામ સાથેનું તેનું જોડાણ આ મંદિરને આધ્યાત્મિક અને પૌરાણિક રીતે અનોખું બનાવે છે. તો ચાલો જાણીએ કે આ મંદિરનો ભગવાન શ્રીરામ સાથે શું નાતો છે તથા અન્ય કઈ બાબતો આ મંદિર સાથે જોડાયેલી છે.

રામનાથસ્વામી મંદિરનું મહત્ત્વ રામનાથસ્વામી મંદિર ચાર ધામ (Char Dham) યાત્રાનું દક્ષિણી સ્થાન છે અને હિન્દુ ધર્મમાં ઊંચું સ્થાન ધરાવે છે. પૌરાણિક મહત્ત્વ રામાયણ (Ramayana) મુજબ, ભગવાન રામે રાવણનો વધ કર્યા પછી બ્રહ્મહત્યાના પાપથી મુક્તિ મેળવવા રામેશ્વરમમાં શિવલિંગની સ્થાપના કરી હતી. આ શિવલિંગને "રામનાથસ્વામી" (Ramanathaswamy) તરીકે પૂજવામાં આવે છે, જે રામની ભક્તિનું પ્રતીક છે. આધ્યાત્મિક મહત્ત્વ મંદિરના દર્શન અને 22 પવિત્ર કૂવાઓમાં સ્નાન થી ભક્તોના પાપોનો નાશ થાય છે અને મોક્ષ (Moksha) ની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ મંદિર શૈવ અને વૈષ્ણવ ભક્તો માટે સમાન રીતે પવિત્ર છે. ઐતિહાસિક મહત્ત્વ મંદિરનું વર્તમાન સ્વરૂપ 12મી સદીમાં પાંડ્ય અને ચોલ વંશ દ્વારા નિર્માણ અને વિસ્તરણ પામ્યું. તેનું દ્રાવિડ શૈલીનું સ્થાપત્ય (Dravidian Architecture) અને વિશાળ ગોપુરમ તેની ભવ્યતા દર્શાવે છે. દુનિયાની સૌથી લાંબી કોરિડોર રામનાથસ્વામી મંદિરની કોરિડોર (Corridor) દુનિયાની સૌથી લાંબી મંદિર કોરિડોર તરીકે પ્રખ્યાત છે. તેની વિશેષતાઓ નીચે મુજબ છે: લંબાઈ અને રચના આ કોરિડોર લગભગ 4,000 ફૂટ લાંબી છે, જેમાં ચાર મુખ્ય ગલિયારાઓ (Corridors) છે. તેમાં 1,212 થાંભલાઓ (Pillars) છે, જે નકશીકામથી શણગારેલા છે. આ થાંભલાઓ 30 ફૂટ ઊંચા છે અને દ્રાવિડ શૈલીના શિલ્પોથી શોભે છે. કેમ લાંબી કોરિડોર? આ કોરિડોરનું નિર્માણ ભક્તોને દર્શન દરમિયાન વિશાળ જગ્યા આપવા અને મંદિરની ભવ્યતા વધારવા માટે કરવામાં આવ્યું. એવું માનવામાં આવે છે કે આ લાંબી કોરિડોર ભક્તોને ધ્યાન (Meditation) અને ભક્તિ માટે પ્રેરે છે, કારણ કે તેમાં ચાલવું એ પોતે એક આધ્યાત્મિક અનુભવ છે. ભગવાન શ્રીરામ સાથેનું જોડાણ રામનાથસ્વામી મંદિરનું ભગવાન રામ (Lord Rama) સાથે ગાઢ જોડાણ છે, જે રામાયણ (Ramayana) ની કથાઓમાંથી જાણવા મળે છે. શિવલિંગની સ્થાપના રામાયણ મુજબ, ભગવાન રામે રાવણનો વધ કર્યા પછી બ્રહ્મહત્યાના પાપથી મુક્તિ મેળવવા રામેશ્વરમમાં શિવલિંગની સ્થાપના કરી. હનુમાનજીને કૈલાસ પર્વતથી શિવલિંગ લાવવા મોકલવામાં આવ્યા, પરંતુ વિલંબ થતાં સીતાજીએ રેતીનું શિવલિંગ બનાવ્યું, જે આજે મુખ્ય શિવલિંગ તરીકે પૂજાય છે. હનુમાનજીએ લાવેલું શિવલિંગ "વિશ્વલિંગ" (Vishwalinga) તરીકે પણ પૂજાય છે. રામ-સેતુ સાથે જોડાણ રામેશ્વરમ એ તે સ્થળ છે જ્યાંથી ભગવાન રામે લંકા (Lanka) જવા માટે રામ-સેતુ (Ram Setu) નું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. ધનુષકોડી (Dhanushkodi), જે નજીકમાં આવેલું છે, આ ઘટનાનું પ્રતીક છે.

શૈવ-વૈષ્ણવ એકતા

રામ (વૈષ્ણવ) દ્વારા શિવ (શૈવ) ની પૂજા આ મંદિરને શૈવ અને વૈષ્ણવ પરંપરાઓના સંગમનું પ્રતીક બનાવે છે.

22 પવિત્ર કૂવાઓનું મહત્ત્વ રામનાથસ્વામી મંદિરમાં 22 પવિત્ર કૂવાઓ (Sacred Wells), જેને "તીર્થમ" (Theertham) કહેવાય છે, તેનું વિશેષ આધ્યાત્મિક મહત્ત્વ છે: પૌરાણિક મહત્ત્વ એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન શ્રાીરામે બાણ મારીને આ કૂવાઓમાંથી પવિત્ર જળ (Holy Water) બહાર કાઢ્યું હતું. દરેક કૂવાનું પાણી અલગ સ્વાદ અને ઔષધીય ગુણો (Medicinal Properties) ધરાવે છે, જે ભક્તોના શારીરિક અને આધ્યાત્મિક શુદ્ધિકરણ (Purification) માટે માનવામાં આવે છે. સ્નાનની વિધિ ભક્તો અગ્નિ તીર્થમ (Agni Theertham), સમુદ્રમાં સ્નાન કરીને યાત્રા શરૂ કરે છે અને પછી 22 કૂવાઓમાં ક્રમબદ્ધ રીતે સ્નાન કરે છે. આ સ્નાનથી પાપોનો નાશ (Cleansing of Sins) થાય છે અને દિવ્ય આશીર્વાદ (Divine Blessings) પ્રાપ્ત થાય છે. મુખ્ય તીર્થમ કેટલાક મુખ્ય કૂવાઓમાં ગંગા તીર્થમ (Ganga Theertham), યમુના તીર્થમ (Yamuna Theertham), અને મહાલક્ષ્મી તીર્થમ (Mahalakshmi Theertham) નો સમાવેશ થાય છે, જે ભારતની પવિત્ર નદીઓ સાથે જોડાયેલા છે.